Bijzondere cenotes van Yucatán

Als je door het schiereiland Yucatán reist, kom je ongetwijfeld in de verleiding om te gaan zwemmen, snorkelen of duiken in de kristalheldere cenotes. Deze zinkgaten liggen verspreid door dit deel van Mexico en ook nog verder zuidwaarts in Guatemala en Belize. Cenotes ontstaan doordat water door het poreuze kalksteengesteente sijpelt. Kalksteen is oplosbaar en in de loop der millennia ontstaan ondergrondse meren en rivieren. Door erosie wordt het omringende gesteente her en der instabiel en stort in, een nieuwe cenote is geboren. 

Ze zijn er in vele vormen van klein tot groot, half verscholen in een grot vol druipstenen of helemaal open en soms ondergronds met elkaar verbonden. Yucatán alleen al telt wel duizenden cenotes, het landschap lijkt wel één grote gatenkaas. Ooit werden ze vereerd door de oude Maya’s en gebruikt als offerplaatsen. Tegenwoordig bieden de cenotes verkoeling aan reizigers uit alle windstreken en worden ze als eerbetoon vereeuwigd op menig Instagram account.

Er zijn zoveel prachtige cenotes. Het zal lastig kiezen zijn welke je op je verlanglijst zult zetten. Om te beginnen is een huurauto wel erg handig en tijdbesparend. Taxi’s en excursies zijn natuurlijk ook een optie en soms kun je met de openbare bus dichtbij komen. Ook leuk, huur een fiets, bijvoorbeeld in Tulum. Je kunt al toerend een heleboel cenotes en paradijselijke stranden bezoeken. Entreegeld varieert van ongeveer € 2, - tot € 15, - per cenote per persoon. Wij zetten een aantal van onze favorieten in het zonnetje.

Ik Kil ligt vlakbij Chichén Itzá en is misschien wel de meest gefotografeerde cenote van Mexico. Nadeel is dat het er erg druk kan zijn. Het beste kun je in de buurt overnachten en zo vroeg mogelijk gaan, dan is het vaak nog wel rustig. Deze cenote is wel een stuk commerciëler dan de rest, maar erg mooi. Het zijn de lianen, de planten en de vallende druppels die deze cenote zo bijzonder maken. Er zijn kluisjes en je moet je eerst douchen zodat er geen vervuilende zonnebrandcrème in het water terecht komt. Dan daal je af via een glibberige trap door een grot tot je op de bodem van de cenote staat. Hier kun je van een rotsplateau het water in springen of gewoon het trapje gebruiken. Het donkere water is heerlijk koel. 

Casa Cenote ligt aan zee ten noorden van Tulum en is ondergronds verbonden met Caribische zee. Het is de enige cenote met zoet én met zout water. Casa Cenote oogt niet als typische cenote, langgerekt, kronkelend door de jungle, vol mangroven, met helder en diep water. Tegenover het restaurant kun je duik- en snorkelmateriaal huren. Hiermee kun je een kilometer lang zwemmen en op onderzoek gaan naar vissen en krabben tussen mangrovewortels. Daarna kun je, als je dat leuk vindt, nog een duik nemen in zee en een hapje eten bij het restaurant aan het strand. Oh, er schijnt een krokodil in het water te zitten en hij heet Pancho. De locals zeggen dat hij ‘friendly’ is. De keuze is aan jou of je het aandurft.  

Deze kleine cenote ligt net buiten Tulum aan de Ruta 109 en is daarmee een van de makkelijkst te bereiken cenotes. Calavera betekent 'schedel' en met drie gaten is dit ook waar de cenote op lijkt vanuit de lucht. Een kort junglepad brengt je naar de door de natuur omgeven cenote waar grote leguanen zich vaak laten zien. Een nauwe ingang met een ladder leidt je naar het frisse water. Bij deze cenote kun je ook in kleine gaten te springen. Het lijkt op het eerste gezicht niet heel groot maar de ingang verbergt een ondergronds labyrint van waterwegen en grotten. In de ochtend is de kans groot dat je alleen bent. Neem muggenspray mee aangezien er behoorlijk wat muggen kunnen zijn.  

Deze is heel tof. Midden in de natuur vind je de prachtige turquoise lagune Kaan Luum. Het ondiepe water komt tot aan je knieën en het is hier heerlijk zwemmen. In het midden van de lagune markeert het donkerblauw gekleurde water de cirkelvormige cenote. Hier gaat het 85 meter de diepte in. Op deze plek worden dan ook weleens duikwedstrijden gehouden. Voor de veiligheid is dit deel afgezet dus je kunt alleen in het ondiepe gedeelte dobberen. Hier komen veel locals, vooral in de weekenden.

Kaan Luum ligt zo’n zes kilometer ten zuiden van Tulum in de richting van Chetumal. Neem zelf wat te eten en drinken mee want er is niet zo veel te koop. Vergeet niet je handdoek, snorkelspullen, zwemkleding en biologisch afbreekbare zonnebrandcrème mee te nemen.

Dos Ojos betekent ‘twee ogen’ en die naam dankt het aan de twee grotopeningen die met een beetje fantasie op ogen lijken. Het is eigenlijk een heel netwerk van grotten, cenotes en onderwatertunnels. Niet zo gek dus dat het een populaire plek is voor zowel duikers als snorkelaars. Het water is heel helder en fris.

Een snorkel- of duiktrip met gids is echt een aanrader. Je volgt de gids langs een lijn het grottensysteem in. Het is een magische onderaardse wereld met rotspartijen in het kristalheldere water, donkere half ondergelopen tunnels, een spel van zonnestralen dat her en der het donker weet te verdrijven en kleine vleermuizen die in het grottenstelsel leven.  Wij hebben ons ter plekke aangesloten bij een snorkeltour met kinderen in de leeftijd vanaf vijf jaar. De jongste vond het best spannend maar werd goed begeleid door de gids en mama. Ze vonden het prachtig en waren megatrots op zichzelf.

De cenote ligt niet ver van Akumal ten noorden van Tulum en staat goed aangegeven. Je kunt er wat te snacken en te drinken kopen en zijn kluisjes en kleedkamers. Zelfs snorkeluitrusting en wetsuits zijn ter plekke te huur. 

Een van de meest bekende cenotes is de heilige cenote van Chichén Itzá die door de Maya’s als ceremoniële offerplek werd gebruikt. Archeologen hebben in dit zinkgat allerlei voorwerpen gevonden van goud, obsidiaan, schelpen, hout, jade en aardewerk maar ook menselijke resten. De diepe wateren herbergen een schat aan informatie over de oude Maya beschaving en z’n rituelen.  De heilige cenote heeft een diameter van ongeveer 60 meter en is omgeven met loodrechte wanden. Je krijgt het Spaans benauwd alleen al bij het idee dat je er in zou vallen.

Als je Chichén Itzá bezoekt, neem dan zeker een kijkje bij deze voor de Maya's heilige toegang tot de goden van de onderwereld. Vanaf de El Castillo loopt een 300 meter lange, brede weg in noordelijke richting naar de Cenote Sagrado. 

Dat de ondergrondse cenote Suytun het goed doet op Instragram, zal je niet verbazen. Deze populaire cenote ligt acht kilometer buiten Valladolid dus huur een fiets, pak een taxi of collectivo of rijd er zelf heen in je huurauto. 

De steile trap die toegang geeft tot de grot kan glibberig zijn dus kijk goed uit. Eenmaal in de grot kijk je je ogen uit. In het midden van het blauwe water is een platform gebouwd waar je natuurlijk even moet poseren voor een toffe foto. Waarschijnlijk moet je er wel voor in de rij staan. Als de zon hoog aan de hemel staat zo rond het middaguur, valt er een lichtstraal op het platform door het gat hoog bovenin de grot. Dan is het natuurlijk ook gelijk het drukste moment van de dag.

Vergeet niet om wat zwemkleding, een handdoek en eventueel je snorkelspullen mee te nemen. Er zijn kleedkamers en je kunt er een kluisje huren en een zwemvest (verplicht). Er is nog een tweede, minder spectaculaire, cenote op het terrein. Deze kun je ook bezoeken met je toegangsticket.

Het water van Zacil-Ha is kristalhelder, zo helder dat je bijna zou gaan geloven dat ze in het dichte Yucateekse bos een zwembad hebben aangelegd. Toch is dit een echte natuurlijke cenote. Je vindt Zacil-Ha op zo'n acht kilometer ten noorden van Tulum, aan dezelfde weg waar je o.a. ook Cenote Calavera en Gran Cenote vindt.

Deze kleine familievriendelijke cenote is een heerlijke plek om te pauzeren en verkoeling te zoeken in het frisse water. Wie durft springt van de kant drie meter de diepte in en anders kun je met een houten trap in het koele water afdalen. Of roetsj met de zipline over het water en laat je erin vallen. Er zijn schaduwrijke plekken, kleedruimtes, een restaurantje en zelfs twee (door mensen aangelegde) zwembaden.

Het kan er druk zijn, vooral in het weekend is dit een populair gezinsuitstapje. Op een doordeweekse ochtend is het een stuk rustiger. 

Zacil-Ha is onderdeel van een ondergelopen grotsysteem en ondergronds verbonden met andere cenotes zoals de naastgelegen Cenote Carwash.